De zorgrevolutie: het geheime wapen tegen personeelstekort!

Het is een verhaal dat al zo vaak verteld is dat het bijna een zucht van frustratie oproept: het nijpende tekort aan personeel in de zorg. In alle hoeken en gaten van de zorgsector klinkt hetzelfde refrein: "We weten ervan, we doen ons uiterste best!" Maar hoezeer we ook ons best doen, de oplossing blijft helaas nog steeds buiten bereik.

Stel je voor: op de werkvloer ligt een kans die de sector simpelweg niet kan laten liggen - het behoud van personeel. Hoewel de inspanningen van de overheid lovenswaardig zijn, volstaan ze niet. Hier komt onze sprankelende strategie:

Laten we een omgeving creëren waarin vertrouwen de norm is. Een wereld waar vitaliteit niet alleen een woord is, maar een levensstijl. Zo willen en kunnen jouw teamleden blijven werken, stralen en groeien, individueel én in teamverband. Het gaat erom samen actief te werken aan het vervullen van zowel de behoeften en verlangens van jouw personeel als die van de werkgever.

Laten we de diepte ingaan: onderzoek wat er werkelijk speelt bij jouw team, vraag wat ze nodig hebben en neem hun gevoelens en bezwaren serieus. Initieer dan een verbeterplan en start het open gesprek. Geef ruimte en erkenning aan het individu, en zie hoe deze investering zich dubbel en dwars terugbetaalt.

Benieuwd naar het hele verhaal?
Laten we beginnen bij het begin.

Wat is er aan de hand?

Het personeelstekort bestaat al jaren. Ondanks een toename sinds 2017, groeit de vraag naar personeel sneller dan het aanbod, waardoor het tekort blijft groeien. Waarom blijft dit probleem bestaan en welke stappen kunnen we nu nemen?

Het tekort bestaat al geruime tijd en zal naar verwachting toenemen, met een piek rond 2033 (waarbij er naar schatting 190.000 vacatures onvervuld zullen blijven). 

Dit is een langdurige last voor de sector, die alleen maar zal toenemen in de komende jaren.

Waarom is de zorg- en welzijnssector zo belangrijk?

Andere sectoren kampen toch ook met grote tekorten, zoals de bouw, techniek, IT en horeca? Die zijn toch ook cruciaal voor de economie en frustrerend voor bijvoorbeeld huizenzoekers, machines die niet op tijd kunnen worden geleverd, software die niet tijdig gereed is, of restaurants waar we weken van tevoren moeten reserveren.

Het verschil is dat de zorg zich niet laat uitstellen, want uiteindelijk gaat het hier om mensen die ‘nu’ hulp nodig hebben. Ofwel de zorg biedt hulp, ofwel de naasten springen bij. Maar als we het overlaten aan 'we zien wel', dan creëren we ruimte voor problemen. Denk bijvoorbeeld aan mensen zonder naasten die hen kunnen opvangen. Wat dan?

Waar praten we eigenlijk over als we spreken over zo'n groot personeelstekort?

Wat erger is dan het kraken en piepen, dat we al kennen? Dat de dienstverlening in de zorg diepe scheuren zal vertonen, dat er gaten komen die ervoor zullen zorgen dat de zorg niet kan functioneren. Dus welke dienst in de zorg kan worden teruggeschoven naar het collectief: de familie of andere naasten? 

“Wie van de tweeverdienende gezinnen zal de mantelzorger zijn? Wie blijft er thuis voor de kinderen en wie straks voor opa en oma? En beste oudere; wil jij straks bij je kinderen wonen, en je aan hun regels houden?” 

Dit probleem framen als een kwestie van de zorgsector alleen is kortzichtig en gevaarlijk. Het raakt ons allemaal. Gaan we passief afwachten (het laten gebeuren) of ontwikkelen we een strategie en stellen we een actieplan op?

Waar moeten we ons op richten om het enorme tekort terug te dringen?
Laten we opnieuw naar de cijfers van het CBS kijken. In een onderzoek hebben ze drie grote groepen gevonden die de uitstroom vormen:

1. Werknemers die met pensioen gaan (21,4 duizend)

2. Werknemers die gaan werken als zelfstandige (binnen of buiten zorg en welzijn), die een uitkering krijgen of om een andere reden stoppen met werken. Deze categorie kunnen we helaas niet opsplitsen. (68 duizend)

3. Werknemers die in een andere bedrijfstak gaan werken (65,7 duizend)

Hoe gaat dit werken?
Het uitstellen van pensioen kan het probleem wat uitstellen, maar zal de medewerkers niet per se blijer maken.

Het voorkomen dat medewerkers ZZP'er worden is een optie, maar waar moeten we eigenlijk tegen vechten? Marktwerking? Een te laag salaris?

De uitstroom 'naar andere bedrijfstakken' lijkt de grootste kans om mensen aan boord te houden. We kunnen dit opdelen in twee probleemstellingen die we hebben ontdekt uit diverse onderzoeken en eigen ervaring:

1. Het wegnemen van ontevredenheid: als een zorgorganisatie beter begrijpt waarom mensen vertrekken en wat er in hun unieke situatie speelt, dan is het passende antwoord ook te vinden.

2. Inzetten op innovatie: hoe kunnen we met minder mensen hetzelfde werk doen? Dit kan bijvoorbeeld betekenen: minder administratie, meer robotisering.

Wat hebben de medewerkers van de zorg- en welzijnssector nodig om te blijven?

In vele onderzoeken zien we diverse redenen waarom medewerkers vertrekken: 

• Jonge medewerkers vertrekken omdat ze ontwikkelmogelijkheden missen of omdat ze slecht worden ingewerkt.

• Oudere medewerkers vertrekken omdat ze te weinig invloed hebben op het beleid van de organisatie waar ze werken. 

• Weer in andere onderzoeken lezen we dat de attitude van de leidinggevende reden is voor vertrek. En dit scheelt weer per sector. 

Wat we in ziekenhuizen meekrijgen van personeel is dat:

• Er een weerstand is op het continu moeten bewijzen; van het behalen en bijhouden van certificaten of opleidingen tot in vele dossiers je acties moeten verantwoorden. Ansich te begrijpen, want we willen kwaliteit aan het bed. Maar kruip eens in de huid van de medewerker, voelt dit als continue verbeteren of continue verantwoorden? 

Dit punt snijden we aan, omdat we weten dat het gevoel van verdedigen giftig is en de relatie (met de werkgever) kapot maakt.

• Planning is en blijft in alle zorginstellingen een uitdaging. In ziekenhuizen zien we dat de zelfrooster systemen erg belangrijk zijn voor de medewerkers. Maar er blijven daar gaten en die moeten we vullen met de zzp-ers en ja dat kost weer extra geld. Wat een dilemma is voor de zorg, hoe houden we het betaalbaar en the great place to work? In de kleinere zorginstellingen is de planning net af en moet er alweer worden geschoven vanwege ziekte of een andere redenen. Soms een fulltime job voor de teamleider. En ja, dan komen we vaak uit bij de sterkste schouders van het team, of de mensen die gewoon geen ‘nee’ zeggen….

Alle info bij elkaar zien we geen eenduidige spijker om op te slaan… maar meerdere. Alleen op welke moet je slaan; en hoe hard? Dat zal bij iedere zorginstelling weer anders zijn.

Visie overheid

Om krapte aan te pakken, zet het kabinet in op: “Het verminderen van de vraag naar arbeid, het vergroten van het arbeidsaanbod en het verbeteren van de match tussen vraag naar en aanbod van arbeid.” 

Instroom verhogen en de vraag verkleinen door bijvoorbeeld robotisering is zeker een antwoord. Maar we zien hiermee over het hoofd dat er nog een oplossing is. Dat is investeren in een energie gevende werkplek.

Ons idee

Op de werkvloer werken aan het behoud van personeel is de kans die de sector niet moet missen. De acties van de overheid zijn goed maar daarmee redden we het niet. Wij stellen de volgende strategie voor:

Creëer een veilige situatie waarin we elkaar vertrouwen. Zorg dat je het vitaliteits vraagstuk goed ondersteunt. Hierdoor willen jouw mensen blijven werken en kunnen ze dat ook. 

Om ze te laten (mee)groeien als persoon en team is het van belang dat het gaat over wat jouw personeelsleden nodig hebben en verlangen in hun baan, naast wat de werkgever nodig heeft.

Onderzoek wat er speelt bij jouw mensen, vraag wat ze nodig hebben, neem hun gevoel en bezwaren serieus en initieer het verbeterplan. Ontdek de voorkeuren van jouw mensen, neem de moeite om ze te begrijpen en neem ze serieus. Start het open gesprek, geef ruimte en waardering aan het individu en krijg die investering dubbel en dwars terug. 

Dus tijd voor actie! Zorg dat je weet wat je voor wie moet gaan doen of van wie je wat mag verlangen.

Kijk eens naar hoe SamenTop de oplossing heeft gevonden. 

Hoe ga jij dit doen?

Onderzoek wat er speelt, en ga met de resultaten aan de slag. 

Mocht je denken: “weer een meting?”: Medewerkers zijn metingen niet moe, maar wel moe van onderzoeken/metingen waar ze niets van terug zien. Dus betrek je medewerkers bij de uitkomst en je plan.

Dus informatie ophalen en acties opzetten, dit allemaal met open communicatielijnen. Wees open, toon lef, durf kritiek te ontvangen en zet die communicatiekanalen op zenden én ontvangen!